श्रुतिसमभिन्नार्थक शब्द

 

श्रुतिसमभिन्नार्थक शब्द

बोल्दा वा लेख्दा उस्तै रूप भएका जस्ता लाग्ने तर अर्थमा भिन्नता पाइने शब्दलाई श्रुतिसमभिन्नार्थक शब्द भनिन्छ । उच्चारणमा उस्तै उस्तै सुनिए तापनि भिन्न अर्थ हुने भएकाले यस्ता शब्दलाई श्रुतिसमभिन्नार्थक शब्द भनिन्छ ।

क्र.सं.	शब्द	पहिलो शब्दको अर्थ	दोस्रो शब्दको अर्थ
१	अपेक्षा-उपेक्षा	अभिलाषा/चाहना/आशा	घृणा/निन्दा/अनादर
२	अवधि-अवधी	सीमा/म्याद	तराई क्षेत्रमा बोलिने भाषा
३	आँट-आँत	साहस/हिम्मत	मनको भाव/शरीरको भित्रीभाग/आन्द्रो
४	आँसु-आशु	आँखाबाट आउने पानी/अश्रु	छिटो/चाँडो
५	आदि-आँधी	सुरु	वेगसित हावापानी
६	आवास-आभास	बस्ने ठाउँ/गृह	महसुस
७	आशा-आसा	चाहना, अभिलाषा	ढाल, कवच आदिको बिचमा जोडिएको फुली वा किलो
८	ओट-ओठ	पक्ष लिनु /गाडी नगुडोस् भनेर पाङ्ग्रमुनि राखिने काठ वा ढुङ्गो	मुख ढाक्ने अङ्ग
९	काठ-काट	रुखको बोक्राभित्रको कडा वस्तु	काट्ने काम
१०	कीर्ति-कृति	प्रसिद्धि, ख्याती, जस	ग्रन्थ, ठुलो काम
११	कूल-कुल	नदीको तट/किनार	जम्मा/वंश
१२	कोट-कोत	कपडा/किल्ला	सरकारी हातहतियार राखिने ठाउँ/ मौलो पूजा गर्ने ठाउँ/बली दिइने ठाउँ
१३	कोश-कोस	शब्दकोश,भण्डार	चार हजार गजको लम्बाइ
१४	क्षत्रिय-क्षेत्रीय	हिन्दूहरूका चार  जातमध्ये एक जात	क्षेत्रसम्बन्धी
१५	खाग-खाक	गैँडाको नाकमाथिको अङ्ग	खरानी
१६	खात-खाट	चाङ, थुप्रो	सुत्नका लागि बनाइएको चार खुट्टे वस्तु
१७	खालि-खाली	केवल, मात्र	रित्तो
१८	गधा-गदा	घोडा जातिको सामान बोक्ने जनावर	टुप्पामा धातु वा काठको ठुलो गाँठो भएको हतियार
१९	गर्व-गर्भ	गौरव, अभिमान	पेटभित्र बच्चा रहने ठाउँ
२०	घट-घत	गाग्रो, घडा	मनमा पर्ने असर प्रभाव/
२१	घरी-घडी	केराका काइँयोहरूको झुप्पो	समय जनाउने यन्त्र/चौबिस मिनेटको समय
२२	घाट-घात	नदीको किनार, नदीको पानीसम्म पुग्न सकिने ठाउँ	धक्का, चोट
२३	चिन-चीन	चिन्ने काम	नेपालको उत्तरतिर रहेको देश
२४	चिर-चीर	लामो समयसम्म रहने	कपडा, वस्त्र
२५	जाति-जाती	जात	असल, राम्रो/चमेली जातको फूल/जाइफल,
२६	जुन-जून	जोबाट बन्ने सर्वनाम	चन्द्रमा
२७	टाप-ताप	घोडाको खुर	पोल्ने शक्ति/चिन्ता,पिर
२८	टार-तार	बेसीभन्दा केही माथि रहेको सम्म थलो	धातुको मसिनो डोरो/खबर
२९	डर-दर	भय,त्रास	तिजको अघिल्लो दिन खाने खाना/मूल्य
३०	डाम-दाम	पोलेर वा डामेर बस्ने खत, डोब	रुपियाँ, पैँसा, मूल्य
३१	तातो-टाटो	आगो, घाम आदिको राप,गर्मी/जाँगर,	शरीरका घाउ खटिरा सन्चो भएपछि बस्ने दाग
३२	तिन-तीन	तीबाट बनेको सर्वनाम	अङ्क
३३	तिर-तीर	तर्फ/पट्टि	बाण/खोलाको किनार
३४	तेस्रो-तेर्सो	गणना गर्दा आउने ३ को क्रम	सम्म परेको बाटो
३५	थाम-ठाम	खम्बा/प्रतिबन्ध(रोकथाम)	ठाउँ
३६	दण्ड-द्वन्द्व	सजाय,जरिवाना/लट्ठी	झगडा, सङ्घर्ष
३७	दिन-दीन	दिउँसो, सात वारमध्येको एक वार	दुःखी,गरिब
३८	दिल-डिल	मन, हृदय	आली, किनार
३९	दिशा-दिसा	उत्तर, दक्षिण, पूर्व, पश्चिमलाई जनाउने	गुदद्वारबाट निस्कने मल, विष्ठा
४०	दीप-द्विप	बत्ती, दियो, दीपक	हात्ती,गज
४१	देखी-देखि	देख्ने काम	अपादान कारकमा लाग्ने विभक्ति
४२	देश-द्वेष	राष्ट्र, मुलुक	दुस्मनी, शत्रुता
४३	द्वैत-द्वैध	जोडा, दुइटा हुनको भाव	परस्पर विरोधी हुनुको भाव/अन्तर, शङ्का,
४४	धाक-ढाक	रबाफ, आडम्बर	ढाक्ने काम/अधोरेखाङ्कन
४५	नसा-नशा	शरीरका नसा	मादक पदार्थ,  अम्मल, लत
४६	नाउ-नाउँ	डुङ्गा	नाम
४७	निर्वाण-निर्माण	मोक्ष, मुक्ति,	घर, भवन, बाटो आदि बनाउने काम
४८	पट्टि-पट्टी	तिर, तर्फ	घाउखटिरामा औषधी लगाई बाँधिने कपडा
४९	पद-पथ	दर्जा, खुट्टा	मार्ग, बाटो
५०	परिणाम-परिमाण	फल, नतिजा	मात्रा, नापो
५१	पाइन्-पाइन	पाउने काम (क्रियापद)	शक्ति/ हतियारमा आगोले तताएर हालिने पानी
५२	पाटो-पातो	बारीको सतह/चेप्टो आकार	धातुको पातलो पत्र, पाता
५३	पात-पाठ	बोटबिरुवामा हुने अङ्ग	पाठ्यपुस्तकको परिच्छेद/ पढ्ने काम
५४	पालि-पाली	पटक/भाषा	घरको माथिल्लो मुख्य छानाभन्दा तलको छानो
५५	पीठ-पिट	तीर्थस्थल/डाढ/पिर्का	सन्दुक/पिट्ने काम
५६	पीडा-पिडा	व्यथा, कष्ट, दुःखको अनुभव	अर्नाको बच्चा
५७	पूरा-पुरा	पूर्ण, सम्पूर्ण	जुठो खाना, खाएर उब्रेको खाना
५८	पौवा-पौबा	खाटको खुट्टा/बटुवाका लागि बनाइएको पाटी	थाङ्का
५९	प्रदान-प्रधान	दिनु	मुख्य
६०	फुल-फूल	अण्डा	पुष्प, सुमन
६१	फेरि-फेरी	अर्को पटक	वरिपरि घुम्ने काम/ फेर्ने काम
६२	बन्चरो-बनचरो	दाउरा काट्ने साधन	वनको चरो
६३	बन्द-बन्ध	रोकिएको, थुनिएको	बाँध्ने काम, बन्धन
६४	बन्दा - बन्डा	बन्दागोभी/ कागत गाँसिएको ठाउँ	अंश, भाग
६५	बाँस-वास	बिचमा आँख्ला भएको वनस्पती	बसोबासका लागि बनाइएको घर,  बसोवास गर्ने काम
६६	बाघ-बाग	जङ्गली हिंस्रक जनावन	बगैँचा, वाटिका
६७	बाजी-बाजि	दाउ/ हारजितको प्रतिज्ञाका लागि गरिने होड	पटक
६८	बाण-बान	धनुषको टुप्पो/तीर	कान्ति, चमक
६९	बाधा-वादा	छेकथुन, रोकावट	कबुल, प्रतिज्ञा
७०	बार-बाह्र	पर्खाल, पटक	अङ्क
७१	बिना-वीणा	अभाव, रहित/कस्तुरीको बिना	बाजा
७२	बेस-वेश	अरुको तुलनामा राम्रो	मानिसको पहिरन, पोसाक, वेष
७३	बोध-बोझ	बुझ्ने काम	भार, कार्यभार ,झन्झट
७४	ब्रह्मा-बर्मा	देवता, प्रधान पुरोहित	देश
७५	भए-भय	क्रियापद	डर, त्रास
७६	भाँडा-भाडा	दैनिक खानपिनमा प्रयोग हुने वस्तु	अरुको वस्तु प्रयोग गरेवापत दिनुपर्ने रकम, बहाल
७७	महिना-मैना	वर्षको बाह्र भाग	चरा
७८	मुद्रा-मुर्दा	पैसा/अनुहार/मुन्द्री	लास, मृत शरीर
७९	यस-यश	यो बाट बनेको सर्वनाम	इज्जत, ख्याति, प्रशंसा
८०	रङ-रङ्ग	रातो कालो आदि जनाउने वर्ण	मोजमज्जा, सौन्दर्य
८१	लता-लटा	लहरा	कपाल
८२	लेक-लेख	पहाडको माथिल्लो भाग	विचार प्रकट गरिएको रचना
८३	वर-बर	आशिष/दुलहा/नजिक	वृक्ष
८४	वश-बस	काबु, हैकम	भयो पुग्यो ठिक छ भन्न प्रयोग हुने शब्द / गाडी
८५	वस्तु-बस्तु	चिज, पदार्थ, मुख्य कुरो	दुध, मासु वा मलका लागि पालिने घर पालुवा जनावर
८६	विचार-बिचार	धारणा, चिन्तन, सोच	क्रियापुत्रीलाई आफन्तका तर्फबाट दिइने सिधा, घोत/सान्त्वना दिने काम
८७	विष-बिस	जहर, बिख	अङ्क
८८	विहार-बिहार	घुमफिर गर्ने काम/भिक्षुहरू बस्न मठ	भारतको एउटा स्थान
८९	शठ-षट्	मूर्ख, कपटी	छ लाई जनाउने सङ्ख्या
९०	शर-सर	वाण, तीर	पोखरी, तलाउ
९१	शाला-साला	बस्ने वा काम गर्ने ठाउँ,  कुटी, घर	सालो नाता जनाउने/ वार्षिक
९२	संवेदना-समवेदना	मानिसको मनमा हुने अनुभूति/सचेत रूपमा हुने ज्ञान	दुःख पर्दा आफूलाई पनि त्यस्तै दुःखको अनुभव
९३	सबल-शबल	बलियो, बल भएको	रङ्गीबिरङ्गी
९४	सब-शव	कुल, सम्पूर्ण	मृत शरीर, लास
९५	सव्य-सभ्य	दाहिने/दाहिने काँधमा राखिएको जनै बाँया काँधमा सार्ने काम	शिष्ट,  भद्र, सभाका लागि योग्य
९६	सित-शीत	सँग	ओस, राति रुख, पात आदिमा पर्ने पानीका थोप्ला
९७	सिता-सीता	भातको सिता	रामकी पत्नी
९८	सुची-शुचि	पिसाब	चोखो, पवित्र
९९	सुर-शूर	देवता/कुनो/होस	आँटिलो, साहसी
१००	सूची-सूचि	विवरण लेखिएको तालिका	सियो
१०१	स्त्री-इस्त्री(इस्तिरी)	महिला	कपडा सम्याउने साधन/आइरन
१०२	हात-हाट	बाहु/अधिकार/तास खेलको पटक	निर्धारित दिन खुल्ने सानो बजार
१०३	भोक-भोग	खाने इच्छा/	सुख दुःखको अनुभव गर्ने काम

 

धन्यवाद ।

सुझावका लागि : bhupendra.bc11@gmail.com